Newsletter
Znak towarowy to majątkowe dobro niematerialne, które podlega ochronie głównie na mocy przepisów prawa własności przemysłowej oraz regulacji dotyczących zwalczania nieuczciwej konkurencji. Nie wyklucza się jednak stosowania kumulatywnej ochrony na mocy przepisów o prawie autorskim, co daje możliwość skutecznej ochrony jeszcze przed uzyskaniem decyzji Urzędu Patentowego.
Autorskoprawna ochrona znaku towarowego dotyczy nie tylko znaku zarejestrowanego, ale też znaku niezarejestrowanego. Proces rejestracji znaków towarowych jest często długotrwały. Od momentu stworzenia marki do czasu wydania decyzji o udzieleniu prawa ochronnego na znak towarowy, może ona podlegać ochronie na podstawie przepisów prawa autorskiego, bez konieczności podejmowania dodatkowych działań rejestracyjnych. Wymagane jest jednak, aby forma tego znaku spełniała przesłanki uznania działalności twórczej za utwór.
Znakiem towarowym jest każde oznaczenie przedstawione w sposób graficzny lub takie, które da się w sposób graficzny wyrazić, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżniania w obrocie towarów jednego przedsiębiorstwa od tego samego rodzaju towarów innych przedsiębiorstw.1 Rejestracja umożliwia przedsiębiorcy uzyskanie wyłącznego prawa do używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy w obrocie gospodarczym na obszarze całej Rzeczpospolitej Polskiej na czas 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego do Urzędu Patentowego.2
To, czy w konkretnym przypadku znak towarowy podlega także ochronie na gruncie prawa autorskiego zależy w większości od formy znaku. Ze względu na kryterium percepcji wyróżnia się znaki słowne, obrazowe, plastyczne, dźwiękowe i kombinowane.
Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, zgodnie z którym na ochronę autorsko-prawną zasługuje głównie znak towarowy z elementami graficznymi (graficzny, słowno – graficzny oraz przestrzenny). Znak, jako utwór musi oczywiście stanowić rezultat pracy człowieka, być przejawem działalności twórczej, mieć indywidualny charakter i być ustalony w dowolnej postaci, powinien także spełniać wymogi stawiane dziełom sztuki stosowanej.
Potwierdzeniem niniejszego twierdzenia jest orzeczenie Sądu Najwyższego z 23.6.1989r.3 dotyczące niezarejestrowanego znaku graficznego nazywanego przez strony „PYRAMID”, który to znak graficzny był w opinii biegłego utworem sztuk plastycznych. Sąd Najwyższy zgodził się z poglądem sądu wojewódzkiego, co do tego, że ochrona kumulatywna znaków towarowych przez przepisy o znakach towarowych i przepisy prawa autorskiego jest możliwa, jeżeli znaki takie spełniają równocześnie przesłanki ochrony prawnoautorskiej i przepisów chroniących znaki towarowe. Znak taki zaliczył Sąd Najwyższy do dzieł sztuki stosowanej. Spór dotyczył wyłącznie znaku graficznego, a nie znaku słownego PYRAMID. Spór opierał się głównie o przepisy prawa autorskiego, gdyż obie strony nie mogły się wykazać innymi podstawami dla ewentualnych praw wyłącznych do znaku.
Uogólniając, można wysnuć tezę, że znaki graficzne z reguły same stanowią utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Jednakże oczywiste jest, że nie może być żadnego domniemania przysługiwania ochrony prawnoautorskiej tylko, dlatego, że opracowanie zostało przygotowane przez kogoś, kto prowadzi działalność w sferze grafiki. Rozwiązanie będące przedmiotem ochrony prawnoautorskiej musi się odznaczać wyjątkowością. W razie wątpliwości, co do tego czy chodzi o utwór czy nie, sądy powołują zwykle biegłego. Pozwala to sądowi na zdobycie dowodu, że w sprawie występuje utwór.4
A contrario przyjmuje się, że słowny znak towarowy, nie podlega ochronie, jako utwór, ponieważ nie spełnia ustawowych przesłanek objęcia tą ochroną. Najczęściej znakom słownym brakuje oryginalności – nie powstaje nowy wytwór intelektu oraz indywidualności – brak jest cech dostatecznie odróżniających od podobnych wytworów podobnego rodzaju. Pojedyncze słowa nie mogą być objęte kumulatywną ochroną z uwagi na naturalną potrzebę używania ich w życiu codziennym przez wszystkich. Trudno sobie wyobrazić przecież sytuację, w której istniałby ograniczony dostęp do słów.
Wyjątkowo powyższą ochroną mogą być obejmowane dłuższe, złożone wyrażenia, w których ujawnia się oryginalność, specyficzna twórczość autora np. zestawy słów, slogany reklamowe.5 Nie mogą być to natomiast przysłowia, powszechnie używane zwroty, banalne stwierdzenia.
Wspólną cechą wszystkich tych kategorii dzieł wchodzących w grę, jako potencjalny znak towarowy, stanowi możliwość ich graficznego przedstawienia. Dotyczy to także dzieł muzycznych, które można zapisać w postaci nut lub w podobnej do nut postaci.6
Przedsiębiorcy, który zamierzają uzyskać prawo do znaku towarowego borykają się często z trudnością oceny czy dany znak towarowy podlega ochronie prawem autorskim. W rozumieniu ustawy, ich twórcom przysługują zarówno majątkowe jak i osobiste prawa autorskie do utworu. Sama umowa o stworzenie znaku towarowego nie stwarza jeszcze nam możliwości swobodnego korzystania z zaprojektowanego symbolu. Aby uniknąć kłopotów niezbędne jest włączenie do umowy postanowienia o przeniesieniu autorskich praw majątkowych na przedsiębiorcę. W przeciwieństwie do osobistych praw autorskich, których nie można się wyzbyć, prawa majątkowe mogą ulec przeniesieniu w drodze sprzedaży i w omawianym przypadku jest to niezbędne, dla osiągnięcia zamierzonego celu. Należy pamiętać o konieczności określenia sposobu, w jaki może być wykorzystywany utwór, czyli o ustaleniu dozwolonych pól eksploatacji. To, bowiem zadecyduje w praktyce o skuteczności nabycia praw. Co do zasady przeniesienie praw do projektu znaku towarowego zawsze powinno być stwierdzone pisemną umową, zazwyczaj stosowne postanowienia znajdują się już w umowie, na podstawie, której twórca zobowiązuje się do wykonania utworu. Wyjątek stanowi np. zaprojektowanie znaku przez pracownika w ramach swoich obowiązków określonych w umowie o pracę.
Podsumowując, prawa autorskie dają uprawnionemu wyłączność ekonomicznej eksploatacji swego dzieła na wszystkich możliwych polach bez względu na prowadzenie jakiejkolwiek działalności gospodarczej przez twórcę. Zakres wyłączności wynikającej z rejestracji znaku natomiast obejmuje używanie znaku w obrocie gospodarczym dla towarów lub usług objętych rejestracją przez osobę, która co najmniej zamierza założyć działalność gospodarczą. Podkreślenia wymaga fakt, że zakres wyłączności płynącej z tytułu prawa autorskiego jest, zatem znacznie szerszy, gdyż obejmuje wszelkie formy korzystania z chronionego symbol. Natomiast rejestracja znaku daje wyłączność w zakresie jego używania w związku z wprowadzaniem towarów i usług do obrotu (art. 154 PrWłPrzem). Odmienny jest także czas ochrony płynącej z praw autorskich - do 70 lat. Ochrona pochodząca z rejestracji znaku trwa lat 10 od chwili zgłoszenia, jednakże może być przedłużana na dalsze okresy 10-letnie bez żadnych ograniczeń czasowych.
1 Art. 120 ust. 1 i 2 p.w.p.
2 Art.153 ust.1 p.w.p.
3 Wyrok SN z 23.6.1989 r., I CR 236/89;
4 „Granice prawa autorskiego” prof. dr hab. Marian Kępiński, dr Jakub Kępiński, dr Katrzyna Klafkowska- Waśniowska, dr Rafał Sikorski, 2010;
5 art. 1 ust. 2 pkt 1 PrAut, art. 120 ust. 2 PrWłPrzem
6 „Granice prawa autorskiego” prof. dr hab. Marian Kępińskidr Jakub Kępińskidr Katrzyna Klafkowska- Waśniowska dr Rafał Sikorski, 2010
Autorzy:
Eunika Książkiewicz - Asystentka Kancelarii Pałucki Trusiński, w zakresie jej merytorycznych zaintersowań znajduje się prawo autorskie.
Marcin Pałucki - Wspólnik i radca prawny w Kancelarii Pałucki Trusiński. Posiada wieloletnie, praktyczne doświadczenie w zakresie doradztwa przy projektach związanych z biznesem sportowym i reklamowym. Specjalizuje się m.in. w negocjowaniu umów i ugód, których przedmiotem są kwestie prawnoautorskie i wizerunkowe. Z sukcesem reprezentuje Klientów w procesach sądowych związanych m.in. z naruszeniem praw autorskich.
